7 nguyên nhân khiến tỷ lệ mắc ung thư ở Việt Nam ngày càng cao

Số ca mắc và tử vong do ung thư tăng cao

Chia sẻ tại Hội nghị khoa học thường niên lần thứ 23 và Lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam, GS.TS. Mai Trọng Khoa, Nguyên Phó giám đốc BV Bạch Mai, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu cho biết, tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều tăng lên trong thời gian vừa qua.

Đây là một điều đáng báo động. Bởi nó là gánh nặng về kinh tế, là gánh nặng cho Việt Nam trong công tác phòng chống ung thư.

Nguyên nhân khiến tỷ lệ mắc ung thư tăng cao

Lý giải về nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ mắc ung thư ở Việt Nam ngày càng gia tăng, GS.TS Mai Trọng Khoa chỉ rõ, không có một nguyên nhân duy nhất mà do nhiều nguyên nhân dưới đây tổng hợp lại.

1. Gia tăng dân số: Hiện nay dân số Việt Nam đang là gần 100 triệu người. Dân số Việt Nam tăng lên, dẫn tới số người mắc các bệnh không lây nhiễm, trong đó có ung thư, cũng tăng theo. Số người mắc ung thư tăng kéo theo số người tử vong do ung thư cũng tăng.
2. Già hóa dân số: Việt Nam đang đối mặt với sự già hóa dân số. Mà tuổi càng cao, thời gian tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ càng dài thì tỷ lệ mắc ung thư càng cao. Già hóa dân số dẫn đến tần suất xuất hiện ung thư ở những người có tuổi là rất cao, đây là quy luật tự nhiên.
3. Chất lượng cuộc sống tăng lên: Kinh tế khá giả hơn, nhận thức xã hội, kiến thức của người dân tăng lên dẫn đến người dân quan tâm đến sức khỏe nhiều hơn. Chính những điều đó đã khiến người dân đi khám sức khỏe, tầm soát ung thư nhiều hơn.
4. Công tác truyền thông về chăm sóc sức khỏe gia tăng: Những năm gần đây, công tác truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng chống bệnh ung thư ngày càng phổ biến nên người dân quan tâm hơn tới việc đi khám sức khỏe, trong đó có việc sàng lọc ung thư nên sẽ phát hiện nhiều trường hợp hơn. Thay vì không đi khám sẽ không phát hiện ra bệnh, giờ người dân đi khám nên phát hiện ra bệnh từ rất sớm, giúp quá trình điều trị dễ dàng hơn.
5. Khoa học và công nghệ phát triển: Thiết bị máy móc ngày càng hiện đại khiến việc phát hiện các khối u dễ dàng hơn. Trước đây, các loại máy móc vẫn còn lạc hậu, việc phát hiện khối u rất khó. Còn hiện nay, máy móc thiết bị nhiều, kỹ thuật công nghệ cao giúp phát hiện ra những khối u rất nhỏ, ở giai đoạn rất sớm. Điều này cũng dẫn đến tình trạng các ca mắc ung thư có xu hướng tăng lên.
6. Môi trường: Môi trường chỉ là một yếu tố, không phải là nguyên nhân chính dẫn đến ung thư. Tuy nhiên, việc sống thường xuyên trong môi trường bẩn, môi trường kém chất lượng, với nước, không khí, thức ăn không đảm bảo thì đó là một trong những yếu tố rất quan trọng dẫn đến nguy cơ gây ung thư.
7. Thói quen sống: Thói quen ít vận động, ăn uống không khoa học, hút thuốc lá, thuốc lào, uống nhiều rượu bia… cũng là nguyên nhân gây nên một số bệnh ung thư như ung thư vú, ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày, ung thư phổi, ung thư gan…

Giáo sư Mai Trọng Khoa cho biết thêm, đối với ung thư, vấn đề quan trong nhất là chẩn đoán. Trước kia, muốn chẩn đoán bệnh thì dựa vào nhìn, sờ, nghe, gõ bằng tay. Còn hiện nay, nhờ sự phát triển của kỹ thuật, công nghệ thì điện quang và y học hạt nhân là ngành đóng vai trò chủ đạo nhất trong thiết bị và công nghệ để chẩn đoán, điều trị ung thư.

Hiện tất cả các kỹ thuật để chẩn đoán phát hiện sớm ung thư cũng như các bệnh lý khác đều có sự kết hợp giữa điện quang và y học hạt nhân. Đó là sử dụng các kỹ thuật ghi hình tích hợp, ví dụ như kỹ thuật PET-CT, PET-MRI… Sự kết hợp của ngành điện quang (là CT, MRI) và ngành y học hạt nhân (là PET) trong cùng một thiết bị sẽ làm cho độ nhậy, độ đặc hiệu tăng lên, dẫn đến việc chẩn đoán, phát hiện bệnh tật, nhất là ung thư dễ dàng hơn.

Theo thống kê của Tổ chức Ung thư toàn cầu (Globocan) năm 2020, tỉ lệ mắc ung thư mới của Việt Nam đã tăng lên 9 bậc xếp thứ 90/185 quốc gia, từ 165.000 ca mới vào năm 2018 tăng lên 182.000 ca mới vào năm 2020 và tỉ lệ tử vong do ung thư tăng 6 bậc xếp 50/185 sau 2 năm.

Cũng theo Globocan, có 5 loại ung thư phổ biến nhất tại Việt Nam trong năm 2020 bao gồm: ung thư gan chiếm tỉ lệ cao nhất (14,5%), tiếp đến là ung thư phổi (14,4%), ung thư vú (11,8%), ung thư dạ dày (9,8%) và ung thư đại trực tràng (9%).

Phòng ngừa ung thư thế nào?

Theo chuyên gia, ung thư là bệnh lý gây nên bởi nhiều yếu tố phối hợp, nhưng tựu chung lại là 2 nhóm yếu tố là nhóm yếu tố bên ngoài thay đổi được (như hành vi lối sống, môi trường..) và nhóm yếu tố bên trong (tuổi, gen…).

Mà yếu tố bên trong, nhất là yếu tố gia đình (gen) chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Còn các yếu tố bên ngoài dẫn đến bệnh ung thư thì lại rất nhiều. Do đó, để phòng ngừa bệnh ung thư, cần thay đổi các yếu tố bên ngoài như:

• Không hút thuốc lá, thuốc lào; không sử dụng rượu bia, chất kích thích…
• Có chế độ ăn uống hớp lý: ăn nhiều rau, quả. Hạn chế sử dụng chất béo, thịt đỏ, thức ăn chứa nhiều muối, tránh đồ uống có đường. Không ăn thực phẩm mốc, ôi thiu, thực phẩm nhiễm hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc tăng trọng ....
• Hình thành thói quen sinh hoạt điều độ: Nghỉ ngơi hợp lý; giữu tinh thần thoải mái; tích cực, tập luyện thể dục thể thao ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Cải thiện môi trường sống, tránh những nơi ô nhiễm nước, không khí…
• Sinh hoạt tình dục lành mạnh, an toàn
• Thực hiện tiêm chủng đầy đủ: viêm gan B; HPV…
• Quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe của mình: Với bệnh ung thư, phát hiện càng sớm, tỉ lệ chữa khỏi càng cao, tiết kiệm về chi phí; ngược lại nếu phát hiện ở giai đoạn muộn thì luôn để lại gánh nặng lớn về kinh phí và hiệu quả điều trị cũng giảm đáng kể. Do vậy, mỗi người dân cần duy trì thói quen khám sức khoẻ định kỳ, khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ ung thư cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, phát hiện và điều trị sớm bệnh ung thư.