Tổn thương tâm lý sau đột quỵ: Bác sĩ chỉ dấu hiệu nhận biết và cách chữa lành

Bà N.T.L (68 tuổi, TP HCM) được người nhà đưa đến bệnh viện trong tình trạng lơ mơ, nhịp tim không đều. Qua chẩn đoán, bác sĩ xác định bà L. bị ngộ độc do uống thuốc ngủ quá liều. Sau khi được rửa dạ dày, truyền dịch tĩnh mạch để ngăn ngừa mất nước và ổn định các chức năng, bà L. đã may mắn thoát khỏi cửa tử.

Theo chia sẻ từ người nhà, bà L. đang trong quá trình hồi phục sau đột quỵ. Việc uống thuốc ngủ quá liều có thể là kết quả từ những tổn thương tâm lý sau đột quỵ. Theo các bác sĩ, việc quan tâm đến sức khỏe tâm thần giữ vai trò rất quan trọng trong việc giúp người bệnh đột quỵ phục hồi sức khỏe cả về thể chất và tinh thần, hạn chế những sự việc đáng tiếc xảy ra.

BS CKII. Phạm Thị Ngọc Quyên, Khoa Thần kinh - Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM, cho biết sự thay đổi cảm xúc ở người bệnh sau đột quỵ được chia thành 4 nhóm:

- Rối loạn lo âu/Rối loạn hoảng loạn: Có khoảng 25% người bệnh đột quỵ và thiếu máu não thoáng qua bị rối loạn lo âu trong 5 năm đầu sau khi bệnh khởi phát. Ban đầu, những cơn lo lắng chỉ xuất hiện với tần suất vừa phải. Nếu không được phát hiện và điều trị thích hợp, những cơn lo lắng này có thể tiến triển thành những cơn rối loạn hoảng loạn kịch phát từng đợt kèm với những triệu chứng toàn thân như co quắp tay chân, thở nhanh nông,..

- Rối loạn cảm xúc giả hành: Tỷ lệ mắc rối loạn cảm xúc giả hành tăng cao ở những người bệnh tái phát đột quỵ nhiều lần. Đặc trưng của tình trạng này là sự bộc phát cảm xúc không phù hợp với hoàn cảnh. Chẳng hạn, người bệnh có thể cười trước sự việc buồn hoặc ngược lại, có thể khóc trước điều gì đó vui nhộn.

- Trầm cảm và có ý định tự sát: Đây là rối loạn khí sắc thường gặp nhất, làm hạn chế khả năng phục hồi chức năng cũng như làm tăng nguy cơ tử vong gấp 10 lần ở người bệnh. Theo thống kê, có khoảng 30% người bệnh đột quỵ còn sống phải trải qua giai đoạn trầm cảm trong năm đầu sau khởi bệnh và hơn 50% trong số này không được chẩn đoán hay điều trị.

- Các thay đổi cảm xúc khác: Sau đột quỵ, người bệnh có thể có những sự thay đổi về tính tình như dễ bực bội hơn, thiếu kiên nhẫn, tự ti, mặc cảm và sống nội tâm hơn. Nỗi lo sợ dựa dẫm, làm phiền người thân do mất đi khả năng hoạt động độc lập có thể là căn nguyên cho những thay đổi cảm xúc này.

Chữa lành tổn thương tâm lý sau đột quỵ

Nếu không được cải thiện kịp thời và đúng cách, những tổn thương tâm lý này có thể khiến người bệnh mất nhiều thời gian để phục hồi, mất chức năng nặng hơn những khiếm khuyết vốn có, thậm chí là tăng nguy cơ tái phát đột quỵ; từ đó cản trở quá trình hội nhập cuộc sống của người bệnh sau đột quỵ.

Theo BS CKII. Phạm Thị Ngọc Quyên, để quá trình phục hồi tổn thương tâm lý ở người bệnh đột quỵ và thiếu máu não thoáng qua đạt được hiệu quả, đầu tiên cần sự cố gắng từ bản thân người bệnh, sau đó là sự hỗ trợ từ người nhà và người thân xung quanh.

Trải qua cơn đột quỵ, đối diện với những di chứng về vận động khiến cuộc sống của người bệnh bị ảnh hưởng đáng kể, thậm chí đảo ngược hoàn toàn các thói quen cùng vai trò trong gia đình và xã hội. Vì vậy, người nhà cần giúp người bệnh xây dựng và duy trì một đời sống năng động, tạo điều kiện để người bệnh tham gia các hội nhóm, gặp gỡ với những người xung quanh. Bên cạnh đó, cần động viên người bệnh chia sẻ về những vấn đề về sức khỏe tinh thần của mình.

Tâm lý mặc cảm, tự ti về bản thân ở người bệnh đột quỵ là rất lớn, dẫn đến sự nóng nảy, cáu bẳn. Người thân nên đồng hành cùng người bệnh, chia sẻ, đồng cảm và khen ngợi, động viên khi người bệnh có sự cải thiện. Sự thông cảm và chia sẻ chính là liều thuốc tinh thần tốt nhất giúp người bệnh lạc quan và phối hợp điều trị phục hồi tốt hơn. Trong trường hợp người bệnh bị rối loạn cảm xúc cấp tính với biểu hiện nặng, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một số thuốc điều trị kết hợp với liệu pháp tâm lý trị liệu.