80% bệnh ung thư phát sinh liên quan đến môi trường sống: Nếu biết cách ngăn ngừa nguy cơ càng sớm, bạn càng tránh xa cửa tử

Ung thư là căn bệnh nan y, chưa có các đặc trị với nhiều nguyên nhân gây bệnh khác nhau. Việc nhận biết sớm được các nguyên nhân ung thư có thể giúp bạn phòng ngừa được rủi ro mắc phải chứng bệnh nan y này. 

Ung thư bắt đầu hình thành khi một số tế bào phát triển không kiểm soát, xâm chiếm và làm hỏng cơ thể các mô cơ thể bình thường. Quá trình phát triển của bệnh ung thư xảy ra trong nhiều giai đoạn, từ thay đổi tiền ung thư đến khối u ác tính. 

Tuy nhiên, không phải tất cả các loại ung thư đều hình thành khối u và các loại ung thư có thể phát triển với nhiều tốc độ khác nhau. Đôi khi các tế bào ung thư còn có thể di căn tức là lây lan từ vị trí ban đầu của tế bào ung thư đến những nơi khác trong cơ thể thông qua hệ thống máu hoặc bạch huyết.

Theo bác sĩ hà Hải Nam, Phó trưởng khoa Ngoại bụng I, bệnh viện K Tân Triều, chỉ có dưới 10% bệnh ung thư phát sinh do các rối loạn từ bên trong cơ thể (nội sinh), trong khi có đến 75- 80% ung thư phát sinh là có liên quan đến môi trường sống (ngoại sinh), bao gồm lối sống thiếu khoa học, các thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu, chế độ dinh dưỡng không hợp lý. Thêm vào đó là một số yếu tố do bệnh nghề nghiệp và ô nhiễm môi trường.

Nếu biết cách ngăn ngừa các yếu tố nguy cơ ngay từ bây giờ, cánh cửa tử của bệnh ung thư sẽ không kề cận bạn nữa. Ung thư là bệnh phát triển do nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng như yếu tố di truyền, tình trạng bệnh lý, tiếp xúc ngoại cảnh… Ung thư có thể được phân loại thành hàng trăm bệnh khác nhau dựa trên các tế bào phát sinh.

Bác sĩ Nam chỉ ra các tác nhân ngoại sinh được chia làm 4 nhóm chính:

1. Nhóm các tác nhân hóa học: 

Trong nhóm này, hút thuốc lá là nguyên nhân của 30% trong tổng số các loại ung thư, bao gồm ung thư phổi, thanh quản, thực quản, khoang miệng, bàng quang, tụy, dạ dày. Trong khói thuốc, ngoài chất nicotin ảnh hưởng lên hệ tim mạch còn có trên 40 loại hóa chất khác nhau gây ung thư. Trong đó phải kể đến benzopyren –chất có khả năng 100% gây ung thư trên thực nghiệm.

Người hút thuốc có nguy cơ mắc và tử vong do ung thư phổi và thanh quản cao gấp 10-30 lần so với người không tiếp xúc với khói thuốc. Hút thuốc ở tuổi càng trẻ, thời gian hút càng dài, số lượng thuốc hút trong một ngày càng nhiều càng có nguy cơ cao.

Ở Việt Nam, hút thuốc lào, ăn trầu thuốc cũng là yếu tố gây ung thư phổi và ung thư khoang miệng. Nếu người vừa hút thuốc vừa nghiện rượu thì nguy cơ mắc ung thư càng cao hơn nữa. Người đang hút thuốc mà bỏ hút thì nguy cơ bị ung thư sẽ giảm dần theo thời gian. 

Sau 5 năm ngừng hút, nguy cơ bị ung thư phổi giảm 50%, sau 10 năm ngừng hút, nguy cơ không còn đáng kể, gần như người không hút. Những người không hút thuốc nhưng sống hoặc làm việc trong môi trường với người hút thuốc cũng có nguy cơ mắc các loại bệnh liên quan đến thuốc lá như chính người hút, nhất là đối với phụ nữ và trẻ em.

2. Nhóm nguy cơ do chế độ ăn uống và ô nhiễm vệ sinh an toàn thực phẩm

Ước tính loại nguyên nhân này gây ra đến 35% trong tổng số các loại ung thư. Chế độ ăn nhiều chất mỡ động vật, ít chất xơ làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại – trực tràng và ung thư vú. Ngược lại chế độ ăn ít chất béo, nhiều rau, hoa quả và các ngũ cốc dạng nguyên hạt, có thể làm giảm nguy cơ mắc các loại ung thư.

Các chất bảo quản thực phẩm, các chất nhuộm màu thực phẩm có nguồn gốc hóa học, các chất trung gian chuyển hóa và sinh ra từ thực phẩm bị nấm mốc, lên men là nguyên nhân gây ra nhiều loại ung thư đường tiêu hóa như ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư đại tràng…

Thịt hun khói, cá muối, các loại mắm và dưa muối, cà muối, nhất là dưa khú có nhiều muối nitrat, nitrit và nitrosamin là các chất gây ung thư thực quản và dạ dày. Gạo và lạc là 2 loại thực phẩm dễ bị nấm mốc xâm nhiễm và tiết ra một loại chất độc là aflatoxin, chất này gây ra ung thư gan nguyên phát.

Ở nước ta, thuốc trừ sâu diệt cỏ cũng là yếu tố nguy cơ gây ung thư vú và một số loại ung thư khác. Bên cạnh đó hậu quả của chất độc màu da cam trong chiến tranh không những gây nên các bệnh về dị tật bẩm sinh mà còn là yếu tố nguy cơ tiềm ẩn gây nhiều bệnh ung thư.

Các loại ung thư gây ra do nghề nghiệp thường xảy ra ở cơ quan tiếp xúc trực tiếp như da, hệ thống hô hấp và hệ tiết niệu, ví dụ: ung thư bàng quang ở những người thợ nhuộm có tiếp xúc với chất anilin trong phẩm nhuộm, ung thư phổi ở những công nhân khai thác mỏ a-mi-ăng, làm việc tiếp xúc với chất thạch tín, ung thư máu ở những người tiếp xúc với chất ben-zen, ung thư thanh quản ở những người tiếp xúc với khí mù tạc…

3. Nhóm các tác nhân vật lý

Gồm các bức xạ ion hóa như tia phóng xạ phát ra từ các máy chiếu chụp Xquang và các chất phóng xạ dùng trong y học và một số ngành khoa học, có khả năng gây tổn thương gene và sự phát triển tế bào khi bị chiếu xạ. 

Tác động của tia phóng xạ gây ung thư phụ thuộc vào tuổi tiếp xúc: càng nhỏ tuổi càng nguy hiểm (nhất là khi còn là bào thai), liều lượng tiếp xúc càng nhiều thì nguy cơ mắc ung thư càng cao và các cơ quan nhạy cảm với tia phóng xạ như tuyến giáp, tủy xương. Ngoài ra, tia cực tím có trong ánh sáng mặt trời cũng là tác nhân gây ung thư da.

4. Nhóm tác nhân sinh học 

Bao gồm một số virus, vi khuẩn. Có 3 loại virus điển hình có liên quan nhiều tới ung thư là: virus Epstein-Barr (EBV) liên quan đến ung thư vòm mũi họng, ung thư hạch lymphô. Virus viêm gan B (HBV) là nguyên nhân gây viêm gan,xơ gan dẫn đến ung thư gan nguyên phát. Virus gây u nhú (HPV) là loại virus lây truyền qua đường tình dục, được coi là nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung, rất phổ biến ở phụ nữ Việt Nam, bệnh có tỷ lệ mắc cao ở phụ nữ có quan hệ tình dục sớm, đẻ nhiều và có nhiều bạn tình.

Vi khuẩn Helicobacter Pylory (HP) được coi là đóng vai trò quan trọng trong gây bệnh viêm loét dạ dày – tá tràng và ung thư dạ dày.

Trước hết chúng ta phải biết rằng ung thư cũng như nhiều bệnh khác, có thể chữa khỏi nếu bệnh được phát hiện sớm. Hiện nhiều nước đã chữa khỏi được trên 50% cho toàn bộ bệnh ung thư và có những bệnh đạt trên 80% (ung thư rau, u lympho ác tính Hodgkin, u tuyến giáp…).

Những hiểu biết về các yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn nắm bắt được nguyên nhân ung thư để kịp thời ngăn ngừa rủi ro kề cận cửa tử. Bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu và kiểm soát bệnh bằng cách áp dụng các chiến lược phòng ngừa nguyên nhân ung thư. Nhiều bệnh ung thư vẫn có thể được chữa trị nếu chẩn đoán ung thư sớm.